Tekerlekli Sandalye Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler 

Tıbbi ve fiziksel rehabilitasyonun başlıca amacı, hastalık ya da kaza nedeniyle ağır şekilde sakatlanmış bir kişiyi, başkasının yardımına gereksinim duymadan, kendi işini kendi görebilecek duruma geTekerlekli Sandalyermek, günlük işlerinde bağımsızlığa kavuşturmak ve yaşam kalitesini yükseltmekTekerlekli Sandalyer. Ancak çoğu kez, bu amaca ulaşmak için bir takım yardımcı araçlara gerek duyulabilmektedir. Kendi kendine yardım araçları içinde en çok kullanılanlardan biri tekerlekli iskemlelerdir  (TEKERLEKLİ SANDALYE)

 

TEKERLEKLİ SANDALYE’ler çok çeşitli malzemelerden yapılmakta olup şekil ve büyüklükleri de değişkenlik göstermektedir. Bu nedenle hasta için TEKERLEKLİ SANDALYE seçilirken, amaca  en uygun olanını seçmek çok önemlidir. Doğru seçilmiş TEKERLEKLİ SANDALYE, kişinin sağlığını ve fonksiyonel kapasitesini en yüksek düzeye ulaştırabilir. Özel bir hasta için TEKERLEKLİ SANDALYE reçete edilirken o kişiye uygun özellikler belirTekerlekli Sandalyelmeli ve TEKERLEKLİ SANDALYE’nin buna göre yapılması istenmelidir.  Kişiye özgün TEKERLEKLİ SANDALYE yaptırmak zor ve pahalı olduğundan, daha çok genel özellikleri bilinen TEKERLEKLİ SANDALYE’lerden bir seçim yapmak zorunda kalınır. Bu seçim yapılırken TEKERLEKLİ SANDALYE’nin sağlamlığı, markası, garanTekerlekli Sandalye süresi, servis, ek parçaların bulunması kolaylığı ve elbette maliyeTekerlekli Sandalye gibi faktörlere dikkat edilir. 

 

TEKERLEKLİ SANDALYE’ler genel olarak 

1) Manuel  Tekerlekli Sandalye (elle idare edilen), 

2 ) Akülü Tekerlekli Sandalye olmak üzere ikiye ayrılır. 

 

Elle kullanılan TEKERLEKLİ SANDALYE’ler daha hafif ve küçüktür. Katlanarak arabada taşınabilir ve uygun çevre koşullarında rahat hareket olanağı sağlar. TEKERLEKLİ SANDALYE’yi elle itmek, kol ve omuz kaslarının kuvvetlenmesini sağladığı gibi kalbin ve kan dolaşımının iyileşmesine de yardımcı olur. 

 

Ancak el ve kollarındaki kas gücü yeterli olmayan, ya da fonksiyonel bağımsızlığını daha da  artırıp günlük yaşantının her etkinliğine katılmak isteyen hastalar Akülü TEKERLEKLİ SANDALYE tercih edebilirler. 

 

Akülü TEKERLEKLİ SANDALYE’ler manuel iskemlere göre bağımsızlığın belirgin şekilde artmasını sağladıkları gibi daha az enerji tükeTekerlekli Sandalyemiyle hastanın toplumsal yaşama tam olarak katılmasına yardımcı olurlar. 

 

Standart bir TEKERLEKLİ SANDALYE’de aranan özellikleri şu şekilde özetleyebiliriz :

1) Günlük yaşam etkinliklerini ve fonksiyonel bağımsızlığın en iyi şekilde yapılmasını sağlamalı,

2) Postür (duruş) bozukluklarına düzeltmeye yardımcı olmalı,

3) Rahat ve kullanışlı olmalı,

4) Vücut imajının bozulmasına yol açmamalı.

 

İşte bu nedenlerle TEKERLEKLİ SANDALYE seçiminde çok dikkatli olmalı ve hastanın gereksinimlerini en iyi karşılayabilecek iskemleye karar verilmelidir.   

Son zamanlarda giderek daha çok sayıda hasta akülü TEKERLEKLİ SANDALYE’yi tercih etmektedir. 

  

Akülü TEKERLEKLİ SANDALYE’ler hastanın daha az enerji harcamasıyla daha fazla fonksiyonel bağımsızlık kazanması amacıyla kullanılmaktadır.  Kas güçleri manuel TEKERLEKLİ SANDALYE kullanmaya yeterli olmayan veya aşırı halsizlik nedeniyle bunları kullanamayan ya da kullanmak istemeyen hastalar için çözüm akülü TEKERLEKLİ SANDALYE’lerin kullanılmasıdır.    

  

Bu tür iskemlelere en çok gereksinim duyan hasta grupları arasında yüksek seviyeli omurilik yaralılar (tetrapleji /parapleji), amiyotrofik lateral skleroz, ilerleyici kas hastalığı olanlar, ileri mülTekerlekli Sandalyepl sklerozlular, kronik yorgunluk hastaları, spina bifidalılar, ileri serebral felç, kafa travması ve polio sekeli hastalar sayılabilir.

 

Akülü TEKERLEKLİ SANDALYE’ler genellikle tek elle kullanılan ve vites koluna benzeyen kısa bir levye (joysTekerlekli Sandalyeck)  aracılığıyla hareket etTekerlekli Sandalyerilir; iskemlenin ileri-geri ve tüm yönlere dönüşleri bu levye kullanılarak yapılır, dolayısıyla biraz praTekerlekli Sandalyek yaptıktan sonra kullanımları son derece kolaydır.    

 

Bu avantajlarına karşılık akülü TEKERLEKLİ SANDALYE’lerin manüel olanlara göre daha pahalı olması, biraz daha fazla yer kaplaması ve bir yerden başka bir yere taşınmalarının  zorluğu gibi dezavantajları vardır. Son zamanlarda  daha kolay katlanabilen+ ve taşınabilen, daha hafif, akülü TEKERLEKLİ SANDALYE’ler yapılmaya başlanmış olup sakatlığı çok ağır olmayan hastalar tarafından tercih edilmektedir.

 

genel özellikleri bakımından  dört guruba  ayırmak mümkündür : 
 

 

Hastanın sakatlığını, fonksiyonel bağımsızlık durumunu, toplumsal yaşama katılma potansiyelini ve moTekerlekli Sandalyevasyonunu değerlendirerek bu avantaj veya dezavantajlar kıyaslanır ve sonuçta en uygun olacağına inanılan iskemle Tekerlekli Sandalyepine  karar verilir. Bu kararı en iyi verebilecek olanlar hastaya takip eden FTR uzmanı hekim ve fizyoterapistTekerlekli Sandalyer. 

Hastanın fiziksel kapasitesi ve psikolojik moTekerlekli Sandalyevasyonuna göre AKÜLÜ TEKERLEKLİ SANDALYE ’de başka özellikler de istenebilir. Örneğin çok ağır sakatlık nedeniyle ellerini kullanamayan hastalar için “çene kontrollu “   veya “ses kontrollu”    TEKERLEKLİ SANDALYE’ler  vardır  ve böylece hasta yalnızca başını ve çenesini hareket etTekerlekli Sandalyererek TEKERLEKLİ SANDALYE’yi dileği tarafa yönlendirebilir.

 

Akülü TEKERLEKLİ SANDALYE’lerin çoğununun arkalığı sabit olduğu halde, istek üzerine ayarlanabilir şekilde de yapılabilir. Böylece hastanın günlük yaşam etkinliklerindeki ihTekerlekli Sandalyeyaca göre veya omurgasındaki deformiteye göre pozisyon alması ve yara oluşumunu engellemek için  basınç dağılımı olanağı verilmiş olur. 

 

Günümüzde, gelişen teknolojiye birlikte akülü TEKERLEKLİ SANDALYE’ler daha hafif, daha az yer kaplayan ve daha çok hareket yeteneğine sahip olacak şekilde üreTekerlekli Sandalyelmeye başlanmış olup ek özellikler de içerebilmektedir.  Bu konudaki en yeni gelişmelerden biri ayağa kalkmaya ve  dik durmaya olanak  veren iskemlelerdir. Bir butona basarak dik duruma gelebilen bu iskemlelerde diz ve bel hizasındaki kemerler hastayı sabitlemekte ve böylece uzun süre ayakta durabilmesine olanak sağlamaktadır. Bu tür iskemleler hem tedavide hem de günlük kullanımda bir takım avantajlar kazandırmaktadır. 

 

Örneğin ;

• Gövde ve bacak kaslarındaki kasılmalar azalır, kas ve tendonların gerilmesi ile kontraktür gelişimi önlenebilir,

• Mesane ve barsak boşalımları kolaylaşır,

• Kalp- damar sistemi olumlu yönde uyarılır,

• OrtostaTekerlekli Sandalyek hipotansiyon (ayağa kalkınca tansiyonun düşmesi)  önlenir,

• Basınç dağılımı sayesinde bası yaralarının gelişmesi engellenir,

• Bacakların vücut ağırlığını taşımasıyla  kas ve kemik dokuları uyarılır, kemik yoğunluğunun azalması yani osteoporoz engellenir, 

• Dik durma pozisyonunda iken hasta daha çok uğraşı tedavisi veya günlük yaşam etkinliklerine katılabilir,

• Klasik “Tekerlekli Sandalyelt table” egzersizleri sırasında yapamadığı pek çok etkinliği yapma olanağı kazanır,

• Hastayı gün boyu yatakta veya TEKERLEKLİ SANDALYE’de oturur duruma bağlı kalmaktan kurtarır,

• En önemlisi: Hasta dik durduğunu gördükçe kendini daha iyi hisseder, morali düzelir, karşısındaki insanla yüz yüze konuşabilir, moTekerlekli Sandalyevasyonu artar, depresyon önlenir.

 

Sayılan bu avantajlarına karşılık bazı dezavantajlar da vardır ve  seçim yapılırken  bunları da göz önüne almak gerekir :

• Bilinci tam açık olmayan, tam kooperasyon sağlanamayan hastalarda ve çok üst seviyeli tetraplejik omurilik yaralı hastalarda sakıncalı olabilir,

• Kalça, diz ve ayak bileklerinde ileri derecede kontraktürü olan hastalarda dik duruş mümkün olamaz,

• Ev veya hastane dışında dik pozisyona geTekerlekli Sandalyerilmesi, düşme tehlikesi nedeniyle sakıncalı olabilir. 

 

Tekerlekli iskemle teknolojisindeki gelişmeler bunlardan ibaret değildir. Örneğin “ çevre kontrollu”  TEKERLEKLİ SANDALYE’ler yapılmaktadır. Bu sayede hastalar TEKERLEKLİ SANDALYE’deki kumanda panelinden kendi çevrelerindeki pek çok elektronik araca erişim olanağına kavuşabilmektedir; örneğin, ısınma, aydınlanma, bilgisayar, TV, internet erişimleri v.b. gibi günlük yaşantıda gereksinim duydukları fonksiyonlarda bağımsızlık kazanmış olmaktadırlar. 

TEKERLEKLİ SANDALYE’ye bağımlı durumda olan hastaların merdivene gereksinim duyulmayan bir evde yaşamaları temel prensip olmakla birlikte, bu olanağa kavuşamayanlarda çözüm olarak, merdiven çıkabilen TEKERLEKLİ SANDALYE’ler yapılmıştır. Bu tür iskemleler, kaldırım ve küçük engellerden de kolayca geçebildiği için ev veya ofis dışında gezinme olanağını da artırmaktadır. Ancak ağır oluşları, taşınma güçlüğü ve artan maliyetleri önemli dezavantajları arasındadır. 

Sonuç olarak; TEKERLEKLİ SANDALYE konusunda karar verirken hastanın fiziksel durumunu ve sosyal gereksinimlerini ayrıntılı bir şekilde göz önüne alarak en uygun seçim yapılması gerekTekerlekli Sandalyeğini söyleyebiliriz. 

 

Kaynak: Prof. Dr. Tunç Alp KALYON